ناقوس مرگ دریاچه ارومیه به صدا در‌آمد

شهرام آذروند

هرگز مرتکب این اشتباه نمی شوم، که با کسانی که برای نظراتشان اهمیتی قائل نیستم، بحث کنم! یاد گرفته ام که : 1. با احمق بحث نکنم و بگذارم در دنياي احمقانه خويش خوشبخت زندگي کند. 2. با وقيح جدل نکنم چون چيزي براي از دست دادن ندارد و روحم را تباه مي کند . 3. از حسود دوري کنم چون حتي اگر دنيا را هم به او تقديم کنم باز هم از من بيزار خواهد بود . 4. تنهايي را به بودن در جمعي که به آن تعلق ندارم ترجيح دهم. . . . اگر نمی توانی شاهراه باشی، كوره راه باش. اگر نمی توانی خورشید باشی، ستاره باش. كمیت نشانگر پیروزی یا ناكامی تو نیست. هر آنچه هستی، باش.

عدم سرمایه‌گذاری مناسب در بخش کشاورزی و محیط زیست دریاچه ارومیه، ضمن تقویت احتمال خشک شدن آن، می‌تواند توده‌ای 8 میلیارد تنی نمک و خروارها مواد سمی و فلزات سنگین در زمین به جا گذارد.
دریاچه ارومیه که در گذشته «چیچست» نامیده می‌شد به دلیل داشتن ارزش‌های اکولوژیک و منحصر به‌فرد، در سال 1346 بر اساس مصوبه شماره یک شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور، به عنوان منطقه حفاظت شده و طبق مصوبه شماره 63 شورای عالی در سال 1354 به عنوان پارک ملی ارتقا یافت.
همچنین در سال 1356 بر اساس مصوبات «MAB» (انسان و کره مسکون) به عنوان یکی از مناطق بین‌المللی ذخیره‌گاه‌های زیست کره در سطح جهان به ثبت رسیده است.
این دریاچه با تمام جزایر آن در سال 1354 به عنوان یکی از تالاب‌های بین‌المللی در کنوانسیون رامسر ثبت و از سوی مؤسسه بین‌المللی تالاب‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق مهم پرندگان انتخاب شد.
در حال حاضر، در این دریاچه 27 گونه پستاندار، 212 گونه پرنده، 41 گونه خزنده، هفت‌‌گونه دوزیست و 26گونه ماهی زیست می‌کند.
دریاچه ارومیه دارای 102 جزیره است که همه آنها از سوی سازمان یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه طبیعی جهان به ثبت رسیده است.
اما این زیست بوم با تمام دار و ندارش رو به نابودی است، زیرا به گفته مسئولان سازمان محیط زیست، کاهش میزان نزولات جوی، پایین بودن بازده آبیاری کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و عدم اختصاص آب کافی برای تأمین نیاز بیولوژیکی رودخانه‌های منتهی به دریاچه از عوامل تشدیدکننده بحران و کویری شدن منطقه به شمار می‌رود.
چند سالی است که عوامل مختلف دست به دست هم داده‌اند تا منحصر به‌فردترین تالاب جهان به دلیل میزان پسرفت آب، به تهدیدی جدی برای ساکنان منطقه تبدیل شود، در نتیجه پس روی آب دریاچه، وسعت آن به میزان قابل توجهی کاهش یافته و برخی قسمت‌های جنوبی دریاچه غیرقابل دسترسی و تبدیل به نمک‌زار شده است که این پدیده می‌تواند فجایع زیست محیطی بسیار زیادی را همراه داشته باشد که یکی از آنها، به جای ماندن روستاهای خالی از سکنه در شرق این دریاچه است. هم اکنون پنج روستای حاشیه این دریاچه، خالی از سکنه شده‌اند.

*شوره‌زارهای حاشیه دریا روز به روز وسیع‌تر و آب‌های زیرسطحی نیز شورتر می‌شوند
بادهای نمکی در آینده به یکی از تهدیدهای جدی منطقه تبدیل می‌شود و به گفته مسئولان امر، مزارع درجه یک حاشیه دریاچه ارومیه با تهدید نابودی مواجهند.
بر اساس برآورد کارشناسان، 70 درصد علت کاهش آب دریاچه ارومیه، شرایط طبیعی و اقلیمی از قبیل تبخیر است و تنها 30 درصد توسط عوامل انسانی صورت می‌گیرد.
همچنین چند سالی است که عوامل مختلف دست به دست هم داده‌اند تا شورترین دریاچه جهان به دلیل میزان پسرفت آب، به تهدیدی جدی برای ساکنان منطقه تبدیل شود، در نتیجه پس‌روی آب دریاچه وسعت آن به میزان قابل توجهی کاهش یافته و برخی قسمت‌های جنوبی دریاچه غیرقابل دسترسی و تبدیل به نمک‌زار شده است که این پدیده می‌تواند فجایع زیست محیطی بسیار زیادی را همراه داشته باشد.
در حالی که انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه از سوی استاندار وقت، معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی و تعداد دیگری از کارشناسان و مسئولان به شدت پیگیری می‌شد، این پیگیری‌های هنوز هم ادامه دارد.
موافقان انتقال آب رودخانه ارس به دریاچه ارومیه با تاکید بر اینکه در حال حاضر مهم‌ترین راهکار پیشنهادی برای جلوگیری از روند خشکیدن این دریاچه انتقال آب از رودخانه‌های پرآب منطقه از جمله ارس به آن است، پیگیری جدی این طرح را خواستارند.
آنان معتقدند بی‌توجهی مسئولان به اتخاذ تصمیم مناسب و عدم اجرای طرح‌هایی از این دست سبب وارد آمدن خسارات جبران‌ناپذیری بر محیط زیست منطقه می‌شود.
البته برخی از کارشناسان با ارائه طرح‌هایی خواستار انتقال آب دریای خزر و حتی آزاد کردن آب ذخیره شده در پشت حدود 40 سد و بند موجود در رودخانه‌های حوزه آبریز دریاچه ارومیه در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان هستند، اما طبیعی است انتقال آب رودخانه ارس با توجه به نزدیکی جغرافیایی و محق بودن ایران در برداشت سهم حق‌آبه خود از این رودخانه، طرحی عملیاتی و اجرایی تلقی شده و موافقان بیشتری داشته باشد.
محمد اشرف‌نیا، معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی در این زمینه می‌گوید: آب رودخانه پرآب ارس از طریق خط لوله به اراضی اطراف و حتی پشت تبریز منتقل می‌شود، بنابراین ادامه این خط لوله می‌تواند تا دریاچه ارومیه امتداد یابد.

*خسارت به بخش کشاورزی
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان‌شرقی گفت: با کاهش آب دریاچه ارومیه‌150 هکتار از اراضی کشاورزی استان دچار خسارت شده است.
بیوک رئیسی، بیشترین دلیل کاهش آب این بزرگ‌ترین دریاچه ایران را شرایط اقلیمی می‌داند و می‌گوید: استفاده بدون برنامه از آب دریاچه برای کشت محصولات کشاورزی و ساخت و سازها سبب افت شدید آب این دریاچه شده است.
وی با اشاره به این که با پیگیری‌های صورت گرفته‌ از طرف دفتر حمایت از تالاب‌های ایران، انتقال از دریاچه خزر به ارومیه‌ منتفی است، گفت: تامین‌ آب دریاچه ارومیه‌ از رودخانه ارس از مواردی است که قابل بررسی است.
مدیر کل محیط زیست آذربایجان شرقی همچنین با اشاره به تدوین نسخه نهایی طرح جامع نجات دریاچه ارومیه گفت: مردم چند سال صبر کرده‌اند، چند ماه دیگر هم تحمل کنند تا این طرح تدوین و به مرحله اجرا برسد.
رئیسی اضافه کرد: در طی سفر سوم رئیس جمهور به آذربایجان شرقی و در جلسه هیئت دولت مصوب شد که سازمان محیط زیست طرحی را طی یک ماه تهیه کند که این طرح با حضور مسئولان ارشد ملی در کمیسیون‌های ذی‌ربط مطرح شد.
وی، این طرح را مشتمل بر بررسی‌های علمی و منطقی دانست و گفت: در این طرح جامع نگرش‌های مختلف برای تامین کسری آب دریاچه و همچنین تعیین محل انتقال آب به آن ارائه شده که در کوتاه مدت می‌تواند دریاچه ارومیه را نجات دهد.

*چالش بزرگ توسعه استان
معاون برنامه‌ریزی استانداری نیز معضل زیست‌محیطی دریاچه ارومیه‌ را بزرگ‌ترین چالش اساسی توسعه استان می‌داند.
فرخ مسجدی، تشکیل کمیته ‌ویژه بحران دریاچه ارومیه‌ ‌برای بررسی و ارائه راهکارهای اجرایی مقابله با آثار و آسیب‌های آن را ضروری می‌داند و از سازه‌های محیط‌ زیست، آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی به عنوان متولیان اصلی اکوسیستم و محیط زیست می‌خواهد برای جلوگیری از بحران زیست محیطی بیش از پیش فعال شوند.
وی تصریح می‌کند: بنا به اظهارات کارشناسان اگر روند کاهش آب به همین شکل ادامه یابد، هفت سال دیگر بخش جنوبی دریاچه ارومیه‌ به دلیل عمق‌کم بودن خشک می‌شود.
مسجدی اظهار داشت: بنا به اظهار همین کارشناسان خشکی این دریاچه کشاورزی منطقه را روبه نابودی خواهد کشاند، چرا که ابعاد این کویر نمک سبب تغییر آب و هوایی در منطقه می‌شود و نمک به سمت مزارع حرکت خواهد کرد و کشتزارهای منطقه را از بین خواهد برد.

*ضرورت همکاری شرکت آب منطقه‌ای
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان نیز با اشاره به اینکه پمپاژ آب رودخانه ارس برای 8 هزار هکتار اراضی دشت گلفرج آماده است، گفت: با همکاری شرکت آب منطقه‌ای، انتقال آب رودخانه ارس به اراضی کشاورزی حوزه دریاچه ارومیه‌ ممکن است.
مسعود محمدیان خاطرنشان کرده است: براساس مطالعات صورت گرفته‌ در مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی استان روند شوری اراضی حوزه این دریاچه رو به افزایش است.
وی طوفان‌های نمکی را هم معضلی برای کشاورزی منطقه می‌داند و ‌می‌گوید: این طوفان‌ها در مرحله اول در باغات اثر گذاشته‌ ‌و موجب خشک شدن درختان می‌شود.
محمدیان همچنین می‌گوید: با وجود افزایش بارندگی سال‌جاری شاهد کاهش حجم دریاچه هستیم که این موضوع سبب شده است غلظت نمک اراضی به مرز فوق اشباع برسد در واقع در مورد کشاورزی منطقه خطر به صدا درآمده است.

*با خشک شدن دریاچه ارومیه، آذربایجان کویر می‌شود
عضو شورای شهر تبریز نیز با تاکید بر لزوم اقدام هرچه سریع‌تر مسئولان برای نجات دریاچه ارومیه گفت: خشک شدن دریاچه، آذربایجان را به یک کویر برهوت تبدیل می‌کند.
بهروز خاماچی افزود: اگر کاری در زمینه احیای این دریاچه صورت نگیرد روزی می‌رسد که طوفانی مشابه طوفان عراق در اینجا به پا می‌شود، منتهی آن طوفان مقطعی بود، اما اگر این دریاچه شوره‌زار شود بادهای دائمی حاصل از آن مانع از ادامه زندگی در تبریز، ارومیه و میانه و سایر شهرهای ساحلی می‌شود.
وی با اشاره به کارهای ممکن در نجات این دریاچه گفت: تاکنون راه‌های مختلفی مانند انتقال آب از دریای خزر، رود ارس و یا زاب صغیر مطرح شده که با امکان سنجی می‌توان کاراترین راه را عملیاتی کرد.
خاماچی، دریاچه ارومیه را دومین دریاچه جهان از نظر شوری و داشتن گیاهان و جلبک‌ها و موجودات زنده دانست و گفت: متاسفانه طی سال‌های اخیر علاوه بر مسدود شدن ورود آب‌های شیرین به این دریاچه، آب‌های زیرزمینی و چاه‌های عمیق نیز قطع شده‌اند که شهرهای اطراف دریاچه را با بحران روبه رو کرده است.
وی این دریاچه را نمادی از شرف آذربایجان و ایران دانست و گفت: دریاچه ارومیه از هزاران سال قبل چشم و چراغ ایران بوده و اکنون نیازمند حفظ و احیاست.

*تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه غیرقابل کنترل خواهد بود
عضو هیئت مؤسس انجمن نجات دریاچه ارومیه می‌گوید: تبعات منفی خشک شدن دریاچه ارومیه تا شعاع 100 کیلومتری غیرقابل کنترل خواهد بود.
علی قنبری می‌افزاید: گسترش اراضی کشاورزی بدون لحاظ ظرفیت منطقه، تداوم شرایط اقلیمی، ذخیره آب در پشت سدهای پرتعداد مخزنی حوزه آبریز و عدم سرمایه‌گذاری مناسب در بخش کشاورزی و محیط زیست دریاچه ارومیه، ضمن تقویت احتمال خشک شدن آن، می‌تواند توده‌ای 8 میلیارد تنی نمک و خروارها مواد سمی و فلزات سنگین در زمین برجای گذارد.
وی قبلا گفته‌ بود که دریاچه فوق یکی از نمادهای طبیعی منطقه به شمار می‌رود.
قنبری، دریاچه «آرال» را نمونه مشابه این دریاچه می‌داند که با وضعیت مشابهی رو به رو بوده و در حال حاضر از نابودی نجات یافته ‌است و این نمونه می‌تواند تجربه‌ای باشد برای ما که نتوانیم ارومیه‌ را نجات دهیم.
وی در ادامه بر ضرورت استفاده بهینه از آب دریاچه در امر کشاروزی تاکید کرده و سه پیشنهاد در این خصوص داده بود که آن سه عبارتند از، استفاده از آب دریاچه با تدوین برنامه‌ای جامع، استفاده از روش‌های نوین باروری ابرها و تامین ‌آب دریاچه از طریق کشورهای منطقه و همجوار.

*همگرایی فرابخشی مسئولات ذی‌ربط برای نجات دریاچه
مدیریت حوضه آبریز دریاچه ارومیه با اشاره به همگرایی فرابخشی دست‌اندرکاران بخش‌های دولتی و غیردولتی در تداوم مباحث تخصصی مرتبط با حفاظت زیست بوم دریاچه ارومیه، خاطرنشان کرد: مصارف آب‌های سطحی و زیرزمینی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع در استان آذربایجان شرقی به ترتیب 591 و 830 میلیون مترمکعب و جمعیت آن بر اساس سرشماری سال 1385، برابر 2 میلیون و 740 هزار نفر است که سرانه مصرف آب برای هر نفر 520 مترمکعب در سال است.
علی هاشمی تصریح کرد: بیش از 60 درصد از خط ساحلی دریاچه و قسمت کم عمق آن در استان آذربایجان شرقی قرار دارد، از این رو بیشترین اثرات سوء ناشی از پس‌روی متوجه این استان می‌شود.
وی همچنین با اشاره به برخی مشکلات ناشی از ظهور اراضی شور، انتقال نمک به اراضی ساحلی، شور شدن آب‌های مجاور زیرزمینی، خشک شدن باغات و اراضی و در نتیجه مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها و اشتغال آنان به کارهای کاذب را مورد تاکید قرار داد.
هاشمی افزود: مجموع جمعیت ساکن در شهرستان‌های واقع در حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع در این استان حدود 2 میلیون و 740 هزار نفر و مساحت حوزه 21 هزار و 364 کیلومتر مربع است به عبارت دیگر در هر مترمربع 128 نفر ساکن هستند که نشان‌دهنده تراکم بالای جمعیتی در این حوضه است.
وی با اشاره به ارزش اقتصادی، اجتماعی دریاچه ارومیه اظهار امیدواری کرد که بتوان با بهره‌گیری از خرد جمعی و توان هم‌افزایی، مقدمات لازم برای تصمیم‌گیری‌های آینده را فراهم آورد.

*فرصت سه ماهه محیط زیست
نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: هیئت دولت برای مقابله با خشک شدن دریاچه ارومیه به محیط زیست سه ماه فرصت داده است.
رضا رحمانی با اشاره به تهدیدات ناشی از خشکی دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: در خصوص خشکی دریاچه ارومیه با خطر جدی مواجه هستیم که این مسئله برای تمام شهرهای منطقه خطرزاست و اگر اقدام جدی از سوی مسئولان ذی‌ربط انجام نگیرد، سلامت انسان‌ها و اکوسیستم منطقه و گونه‌های گیاهی و حیوانی آن در خطر است.
وی با بیان اینکه رئیس محیط زیست کشور را به این موضوع حساس کرده‌ایم، افزود: این موضوع در جلسه هیئت دولت نیز از سوی رئیس محیط زیست مطرح شده است و مصوب شده که در طی سه ماه محیط زیست طرحش را اعلام کند که مسئولان استانی و منطقه‌ای نیز باید سر این موضوع جدی باشند.

* انتقال آب از خزر تنها راه نجات دریاچه
رئیس انجمن حفاظت از دریاچه ارومیه با اشاره به راه‌های مورد نظر در نجات دریاچه گفت: در حال حاضر مهم‌ترین گام در نجات دریاچه ایجاد آبخیزداری و انتقال آب از دریای خزر است.
محمد زیدی افزود: البته دیگر منابع موجود از قبیل «زاب» نیز در تحقیقات مورد نظر است، اما تنها دریاچه‌ای که با دریای آزاد در ارتباط بوده و قابل افزایش است دریای خزر است که با ارتفاع یک‌هزار و 365 متر انتقال آب از آن از طریق گردنه حیران و «آجی چای» را ممکن می‌سازد.
وی اظهار داشت: انتقال آب به این دریاچه راهکاری مهم و عملی است که باید به گوش مسئولان برسد تا نگذاریم این دریاچه به کویر نمک تبدیل شود.
زیدی، با اشاره به فعالیت این انجمن در حفظ و حمایت از دریاچه ارومیه گفت: انجمن نجات دریاچه ارومیه از یک سال پیش تحقیق و تفحص برای چگونگی نجات دریاچه را آغاز کرده است و بنا را بر این گذاشته که هر کار صورت گرفته بدون زیان‌دهی به بخش‌های اقتصادی و زیست محیطی باشد.

*آرتمیا در معرض خطر
تغییر شدید غلظت دریاچه سبب شده که «آرتمیا»، تنها موجود زنده این دریاچه که بسیار ارزشمند است، در معرض خطر نابودی کامل قرار گیرد.
این در حالی است که با توجه به این که ارزش «سیست آرتمیا» در بازارهای جهانی با توجه به کیفیت آن حدود 120 تا 200 دلار است، بنابراین تنها ارزش سیست تولیدی در یک سال به احتساب پایین‌ترین قیمت در همان سال نخست حدودا یک میلیون ریال یعنی سه برابر کل سرمایه‌گذاری ثابت و غیرثابت است یعنی سودآوری این سرمایه‌گذاری از همان ابتدا در حدود 10 میلیون ریال به ازای هر 100 هکتار زمین در سال برآورد می‌شود.
«آرتمیا»، سخت پوستی فیلترکننده غیرانتخابی که کلیه ذرات کمتر از 50 میکرون را تغذیه می‌کند و در آب‌های بسیار شور زندگی می‌کند که هیچ‌گونه وسیله دفاعی ندارند.
در ایران در دریاچه‌های ارومیه، مهارلو، طشک، بختگان و آبگیرهای نظیر نوق رفسنجان،کال‌شور گناباد و حوض سلطان قم وجود دارند.
بی‌شک هرگونه تغییر در ساختار اکولوژیکی اکوسیستم‌ها در وهله نخست ذخایر اکولوژیکی آن اکوسیستم (اعم از گونه‌های گیاهی و جانوری) را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به این ترتیب «آرتمیای» دریاچه ارومیه نیز از آسیب‌های زیست محیطی اخیر در امان نبوده است.
در یک دهه گذشته مطالعات ارزشمندی درباره ذخایر «آرتمیا» در این دریاچه انجام شده است، نخستین تحقیق در این زمینه از سوی محققان بلژیکی در سال ۱۳۷۴ (دوره پر آبی) صورت گرفته و براساس نتایج منتشره میزان سیست (تخم) تولید شده «آرتمیا» در سال ۷۴ به طور متوسط ۴ هزا رو ۴۰۰ تن در نیم متر از سطح دریاچه گزارش شده است.
نتایج ارزیابی ذخایر دریاچه ارومیه در سال ۱۳۸۲ (دوره کم آبی) که از سوی پژوهشکده «آرتمیا» و جانوران آبزی دانشگاه ارومیه به انجام رسیده، نشان می‌دهد که در این دوره (تیر و مرداد ۱۳۸۲) متوسط «سیست آرتمیای» موجود در نیم متر از سطح دریاچه برابر ۲۹ سیست در لیتر بوده است.
همان‌طور که اشاره شد این دو مطالعه در دو دوره کم آبی و پرآبی دریاچه انجام گرفته و نتایج آن از نظر تحلیل‌های اکولوژیکی بسیار حائز اهمیت است، ولی اطلاعات آن به دلیل معادل نبودن یافته‌های علمی قابل مقایسه نیست و نمی‌توان تحلیلی از تغییرات ذخایر آرتمیا در این دو دوره را استنباط کرد و به واقع یک سند علمی در این مورد که آیا در دوره کم آبی دریاچه ارومیه، «آرتمیا» با بحران زیست محیطی مواجه بوده یا نه، موجود نیست.
بنابراین نتایج حاصله می‌باید به شکل صحیح معادل‌سازی شوند، برای این منظور نیاز به مساحت دریاچه ارومیه در سال‌های ۱۳۷۴ و ۱۳۸۲ است، طبق گزارش منتشر شده از سوی دانشگاه «گنت بلژیک» مساحت دریاچه در سال ۱۳۷۴ معادل ۵ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع برآورد و همه محاسبات براساس آن صورت پذیرفته است.
در این صورت تنها مشکل باقی، برآورد مساحت دریاچه در سال ۱۳۸۲ است که با استفاده از عکس‌های ماهواره‌ای، نرم افزار فتوشاپ و نرم افزار اتوکد مساحت دریاچه ارومیه برای سال ۱۳۸۲ معادل ۴ هزار و ۳۰۳ کیلومتر مربع محاسبه شد.
دریاچه ارومیه از نظر سطح آب‌های آزاد، بیستمین دریاچه جهان از لحاظ وسعت و شورترین بعد از بحرالمیت محسوب می‌شود.
طول دریاچه از 130 تا 146 کیلومتر و عرض آن از 58 کیلومتر تا 15 کیلومتر (بین کوه زنبیل و جزیره اسلامی) متغیر است.
حجم آب دریاچه ارومیه در مساحت 5 هزار و 822 کیلومتر مربع و با عمق متوسط 5/4 متر بیش از 31 میلیارد مترمکعب برآورد شده است.
حوضه آب‌ریز دریاچه ارومیه دارای 52 هزار و 47 کیلومتر مربع بوده که در استان‌های آذربایجان غربی، شرقی، کردستان و قسمت بسیار کمی نیز در کشور ترکیه است.

نظرات شما عزیزان:

+نوشته شده در چهار شنبه 28 دی 1390برچسب:,

ساعت12:1توسط شهرام آذروند | |

About

مینویسم شاید چشمات با این نوشته ها منو بفهمن! مینویسم چون دستام از زبونم شجاع ترن! مینویسم چون قلبم کسی رو نداره! مینویسم چون تنهام میخوام بخونی......! من مینویسم و تو بخون......! اگه یه روزی گذرت افتاد اینجا فقط خودت بخون!

Authors

شهرام آذروند

تبادل لینک هوشمند
برای تبادل لینک ابتدا ما را با عنوان شهرام آذروند و روستای اولتان و مدیریت دولتی و زبان غنی ترکی و آدرس azarvand.LXB.ir لینک نمایید سپس مشخصات لینک خود را در زیر نوشته . در صورت وجود لینک ما در سایت شما لینکتان به طور خودکار در سایت ما قرار میگیرد.

Specific

LinkDump

مهندسی عمران
کیت اگزوز ریموت دار برقی
ارسال هوایی بار از چین
خرید از علی اکسپرس
مستر قلیون

About

Archives

Authors

Links

Specific

LinkDump

Categories